Akıllı Konratların temelleri (SmartContract) 1993 yılında Nick Szabo tarafından atılmıştır. Szabo, geleneksel yazılı kontratlarda bulunan, tarafların bilgisi, sözleşme amacı, tarafların rızası, sözleşmeye konu olan mal ve ödemeler gibi bilgileri bilgisayar üzerinde programlamıştır. Bununla birlikte kontrat kavramını yine resmi bir şekilde ancak daha masrafsız ve güvenilir bir hale getirmeyi hedeflemiştir.
Ethereum kurucusu Vitalik Buterin ise Akıllı Kontratları blokzincir (blockchain) üzerinde çalışan bir kod parçacığı haline getirerek kullanıma sunmuştur. Akıllı Kontratlar özerktir, programlandığı zaman her türlü görevi kendi kendine otomatikleştirir. Buterin’e göre Blokzincir, sadece varlıkların saklandığı veya dijital para üretme aracı değil aynı zamanda dijital varlıkların transferini veya bilgilerin de depolanmasını sağlamalıdır. Bu durumda da Ethereum devreye giriyor. Şöyle ki yapılan sözleşmenin aynı anda işlemesi sayesinde Ethereum’un dünyanın en büyük bilgisayarı haline geldiğini söyleyebiliriz.
Ethereum’un Blokzincire yapmış olduğu bu katkı sayesinde 3. kişiler aradan kalkıyor ve herhangi bir kuruma ya da aracıya ihtiyaç duyulmuyor. Bu sayede hem yüksek transfer ücreti ödemek zorunda kalınmıyor hem de dakikalar içinde transfer yapıldığı için zamandan tasarruf ediliyor. Bu yüzden Akıllı Kontratların özellikle iş hayatına pozitif katkılarının çok önemli olduğunu söyleyebiliriz. Yani kısaca özetlersek kişiler dünyanın en büyük bilgisayarı üzerinde aynı anda kodlama yaparak kontrat imzalıyorlar.
Örnek üzerinden Akıllı Kontratın nasıl işlediğini anlatmak gerekirse; bir araba satın alacağınızı düşünün. Arabayı satın alırken değerini karşı tarafın hesabına yatırdığınızda araba ruhsatının sizin üzerinize geçmesi gerekir. Normalde bu tarz devir teslim işlemlerinde banka ve noter gibi 3. partiye ihtiyaç duyulur. Bu aracılardan belirli günlerde ve yüksek komisyon karşılığında hizmet alırken Akıllı Kontrat (SmartContract) sayesinde hem sıfır komisyon hem de istediğiniz gün ve saatte işlem yapabilirsiniz.
Ethereum’un Akıllı Kontrat (SmartContract) ile kod oluşturduğunuzda “Şu kadar Bitcoin ya da Ether ödediğimde ruhsat benim üzerime geçecek.” yazılır. Bu işlem Ethereum ağına yayılır ve bu kodu geri dönüşümsüz olarak kaydetmeniz önemlidir. Çünkü hazırlanan bu kod, Ethereum’un blokzincir ağında yayıldığı andan sonra kesinlikle geri alınamaz ve hacklenip değiştirilemez. Böylelikle Akıllı Kontrat, 3. kişileri ortadan kaldırarak gizlilik, güvenilirlik ve kolaylık açısından büyük değişimlere yol açmıştır. Hatta sağlık alanında dahi hasta verilerinin güvenliği ve gizliliği konusunda da fırsatlar sunar.
Akıllı Kontratların (SmartContract) İş Alanındaki Kullanım Örnekleri
- Nebula Genomics (Nebula Genomics 2018)
Nebula Genomics, insan genom projesi ile insanın bütün genom dizileri çıkarıldığı ve bunun için milyarlarca doların harcandığı bir projedir. Bugün ise 1000 dolardan daha az bir masrafla kendi genom dizinizi çıkarttırabiliyorsunuz. Gelecekte ilerleyen teknoloji ile 100 dolara kadar düşebileceği düşünülüyor. Genom dizisindeki bilgiler ile tanıların daha kolay konulması, hastalıkların önlenmesi, kişiye özel ilaçların yaygınlaşması hedeflenmekte. Ancak insan genomu gibi önemli verinin gizliliğinin korunması çok önemli. Bu sebeple blokzincir teknolojisini kullanarak, kişinin genom dizisi 3. kişilere güvenmek zorunda kalmadan korumasını sağlar. Genom dizisini çıkartma ücreti de Nebula’nın oluşturduğu kripto para ile ödendiği için, genom dizisi sahibi gizli kalır. Ayrıca blockzincirinde çıkarılan genom dizisinin kime ait olduğu, kişi haricindeki kimse tarafından bilinemez.
- Medicalchain ve Medibloc (Medicalchain 2018, Medibloc 2018)
Nebula Genomics’in hedeflediği içeriğin daha kapsamlı halidir. Sadece genom dizisi verileriyle sınırlı kalmaz, hastaların bütün tıbbi kayıtlarını blokzinciri ağında barındırmayı hedefler. Nebula Genomics’da olduğu gibi, hastalara tıbbi kayıtlarının tek gerçek sahibi olma fırsatını verir. Hasta tıbbi kayıtlarının farklı merkezlerde tutuluyor olması, hastaların bilgilerinin kurumlar arası entegrasyonuna engel olmakta, bu da aynı testlerin farklı kurumlarda defalarca yapılmasına sebep olmaktadır. Hastanelerin, hasta verilerini yeterince koruyamaması hasta mahremiyetinin ihlaline sebep olur. Medicalchain ve Medibloc, blokzinciri teknolojisiyle, verilerin hacklenmesine asla izin vermez.
- Skychain (Skychain 2018)
Yapay zekâ teknolojisini blokzinciri teknolojisiyle entegre ederek geliştirmeyi ve sağlık alanında kullanmayı amaçlar. Yapay zekânın eğitilmesi için devasa miktarda veriye ihtiyaç olduğundan bu verilere yönelik devasa depolama merkezi (server) gerektirir. Ancak Skychain, blokzinciri teknolojisiyle, dünyanın dört bir yanına dağılmış bilgisayarları işin içine katarak bu sorunun üstesinden geldiğini söylüyor.